چند وقتی است دمنوش‌های گیاهی و میوه‌ای مورد استقبال و مصرف برخی خانواده‌ها قرار گرفته است. البته این استقبال دلایل مختلفی دارد؛ برخی برای نفع درمانی از این دمنوش‌ها استفاده می‌کنند.
تعدادی برای تنوع بخشیدن به نوشیدنی روزانه آن را جایگزین چای کرده اند و بعضی هم به خاطر آن که به اطرافیان ثابت کنند آدم شیک و باکلاسی هستند، جعبه آن را روی میز کارشان می گذارند یا برای پذیرایی استفاده می کنند، اما پرسش اینجاست چه تفاوتی میان دمنوش با جوشانده گیاهی وجود دارد؟ آیا به دمنوش ها رنگ و طعم اضافه می شود؟ دمنوش هایی که حاوی چند گیاه مخلوط است تاثیر بهتری دارد یا آنهایی که از یک گیاه تهیه شده است؟ آیا از دمنوش ها همچون چای می توان به صورت روزانه استفاده کرد؟ مصرف دمنوش ها به شکل کیسه ای بهتر است یا فله ای؟
فرق دمنوش با جوشانده در چیست؟
اغلب گیاهان بافت سفت و خشنی دارند که بدن قادر به هضم این بافت و دسترسی به ترکیبات مفید آن نیست. در نتیجه برای آن که ما بتوانیم از این ترکیبات سودمند نفع ببریم با خیساندن گیاه در آب، دم کردن یا جوشاندن به اثرات مهم آن دست می یابیم. البته باید بدانید دم کردن و جوشاندن گیاهان دو روش مختلف است و نوشیدنی حاصل از هر روش، خاصیت و تاثیر جداگانه ای بر بدن می گذارد.
بیشتر ادویهها، میوهها، برگ، ساقه یا ریشه گیاهان را می توان خشک و پودر کرد و برای تهیه دمنوش استفاده کرد. در این روش گیاه را کوبیده و در آب جوشیده شده به مدت 15 تا 20 دقیقه در حالی که در ظرف بسته است، روی بخار ملایم قرار می دهند و بعد صاف می کنند. نوشیدنی حاصل از برگ های چای، گل گاوزبان، گل ختمی، به لیمو، سنبل الطیب یا انواع چای میوه ای نوعی دمنوش گیاهی است، اما در مقابل اگر گیاه را مستقیم با آب سرد یا گرم بجوشانند جوشانده ای به دست می آید که خاصیت و اثر آن قوی تر از دمنوش است، چراکه حین جوشاندن مواد بیشتری از گیاه خارج می شود و توصیه آن است برای مصارف روزانه از دمنوش استفاده شود. البته به این معنا نیست که جوشانده بر دمنوش برتری دارد و تصمیم بگیرید هر نوع گیاهی را در آب بجوشانید تا نفع بیشتری از آن ببرید.
بسیاری از گیاهان باید به صورت دمکرده استفاده شود و اگر بر اثر ناآگاهی یا غفلت جوشانده شود خاصیت آن تغییر می کند و گاهی موادی از گیاه آزاد می شود که دارای عوارض ناگواری خواهد بود. در نتیجه از جوشاندن گیاهانی که به صورت فله ای عرضه و توسط افراد ناآگاه و بی تجربه برای درمان دردی پیشنهاد می شود، اجتناب کنید.
به دمنوش ها رنگ و طعم می زنند؟
گاهی هنگام مصرف برخی دمنوش های گیاهی یا میوه ای طعم و بوی تندی احساس می شود و در تماس با آب جوش رنگی قوی از آن تراوش می شود که به نظر می رسد سنتزی و مصنوعی باشد. در این خصوص لازم است بدانید برخی دمنوش های گیاهی مثل دمنوش نعناع یا دارچین به طور طبیعی رنگ یا اسانس تندی دارند و بخصوص آن که اگر بخوبی ریز شده و درون کیسه های کاغذی بسته بندی شده باشد، در تماس با آب جوشیده، رنگ یا ماده معطر آنها سریع استخراج می شود.
در واقع اغلب دمنوش ها بجز چای به دلیل آن که اسانس زیادی دارد کمتر دارای رنگ و طعم مصنوعی است، اما این نشان دهنده آن نیست که همه تولیدکنندگان متعهد بوده و درون دمنوش های کیسه ای از گیاه خالص استفاده می کنند.
اما چرا برخی دمنوش ها رنگ و بو ندارد و مزه آب می دهد؟ برخی گیاهان اسانس و رنگ ضعیفی دارند و باید مدت زمان بیشتری دم بکشند تا اسانس آن خارج شود، ولی اگر این مدت زمان سپری شد و اثری از رنگ و خاصیت نبود به تقلبی بودن محصول مشکوک شوید. دمنوش های کیسه ای چون حاوی گیاه پودر شده است طی پنج تا ده دقیقه دم کشیده و رنگ و اسانس شان خارج می شود، اما گیاهانی که به صورت برگ، ساقه و ریشه کامل هستند باید بیشتر و گاهی تا 20 دقیقه دم بکشند.
خوب و بد دمنوش های مخلوط
شاید این پرسش مطرح شود آیا گیاهان یا میوه هایی که برای تهیه چای گیاهی یا همان دمنوش با هم مخلوط می شود، می تواند بر هم تاثیر منفی گذاشته یا از اثرات یکدیگر بکاهد؟ با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویت کنندگی و آرام بخشی دمنوش ها افزایش یافته و گاهی هم از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته می شود، اما باید بدانید در مواردی هم تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر می تواند از خواص دمنوش کاسته یا با ایجاد سمیت موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف کننده شود.
در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید. دمنوش های ترکیبی که به صورت صنعتی تولید و دارای مجوز بهداشت است، اغلب تحت نظارت مسئولان مربوط کنترل شده و قابل اعتماد است.
نوشیدن روزانه دمنوش عارضه دارد؟
با توجه به این که اغلب دمنوش ها حاوی رنگدانه، آنتی اکسیدان و ترکیبات ضدسرطان،ضددیابت، ضدفشارخون و ضدبیماری های قلبی ـ عروقی هستند و برخی از آنها باعث کاهش خستگی و تمدد اعصاب شده و برخی تقویت کننده معده، روده، کلیه و کبد است اغلب به صورت روزانه استفاده شده و گاهی در مصرف آن زیاده روی می شود، اما باید بدانید دمنوش ها همچون برخی داروهای گیاهی یا شیمیایی امکان دارد همچون شمشیر دولبه عمل کرده و علاوه بر مزایای سودمند، اثراتی همچون کاهش یا افزایش قند یا فشار خون از خود نشان دهند یا سبب بروز رخوت شوند یا با غذاهای مصرفی یا داروهای شیمیایی سازگار نبوده و به نفع شما نباشد. در نتیجه دمنوش ها باید به میزان متعادل و در صورت بیماری با مشورت پزشک مصرف شود.
به گفته متخصصان مصرف روزانه دمنوش هایی مانند زیره، رازیانه و گشنیز به مقدار مناسب بدون اشکال است، اما دمنوش گل گاوزبان که می تواند سبب کاهش یا افزایش فشار خون یا دیگر فاکتورهای خونی شود محدودیت مصرف دارد و باید روی بسته بندی دمنوش ها مقدار، نوع مصرف، خواص درمانی و عوارض احتمالی آن درج شود.
دمنوش فله ای بهتر است یا کیسه ای؟
برگ های خشک شده گیاهانی همچون گل گاوزبان، آویشن، اسطوخودوس، نعناع، چای کوهی و… به صورت فله ای در بیشتر عطاری ها به فروش می رسد و بیشتر نسل قدیمی ها از طرفداران پر و پا قرص آن هستند، اما پرسش این است که مصرف دمنوش به شکل کیسه ای بهتر است یا فله ای؟
با توجه به این که گیاهان دم کردنی به دو شکل کیسه ای و فله ای در بازار موجودند و هر کدام طرفداران خاص خود را دارند، پیشنهاد می شود برخی گیاهان مثل دارچین، رازیانه و زیره را به شکل فله ای تهیه و خودتان به میزان مورد نیاز پودر کنید، زیرا پس از خرد شدن، مواد موثر گیاه به مرور از بین می رود. در مورد سایر دمنوش های فله ای نیز چون از نظر کیفیت، رنگ و بو بیشتر قابل بررسی است اگر از محل معتبری تهیه شود بهتر از انواع دمنوش های کیسه ای است، اما اگر مصرف دمنوش کیسه ای برایتان راحت تر است انواعی را که به تاریخ تولید نزدیک ترند انتخاب کنید.
دمنوش‌ها حاوی ترکیبات مفیدی است که بر اثر گذشت زمان با اکسیژن هوا وارد فعل و انفعالات شده و از مزیتشان کاسته می شود. دمنوش‌ها در محیط خشک، خنک و در سایه دو تا سه ماه قابل نگهداری بوده و بیش از این زمان اگرچه طعم آن تغییر نمی کند و فاسد نمی شود، اما به مرور از فواید آن کاسته می شود.
مصرف دمنوش سرد بجز برای برخی گیاهان خاص توصیه نمی شود، زیرا بر اثر سرد شدن، برخی مواد مؤثر دمنوش از بین می رود و اثر نوشیدنی کم می شود. بهتر است دمنوش حداکثر ظرف یک تا دو ساعت میل شود.
